«Είσαι κακό παιδί», «είσαι τεμπέλα», «κάνεις χαζομάρες», «δεν θα τα καταφέρεις»… Αρκετοί γονείς ή ακόμα και δάσκαλοι έχουν κάποια στιγμή χρησιμοποιήσει τέτοιες εκφράσεις για να προειδοποιήσουν ή να επιπλήξουν το παιδί για κάποια απερίσκεπτη πράξη. Κι αν τους ρωτήσετε, οι περισσότεροι θα απαντήσουν πως φυσικά και δεν το εννοούν έτσι όπως ακούγεται: Το παιδί δεν είναι κακό, αλλά έκανε μία άσχημη ή κακή πράξη. Για το παιδί, όμως, η ταμπέλα έχει ήδη τοποθετηθεί. Στην δική του αντίληψη και στα μάτια των γονιών του «είναι κακό». 

Οι επιπτώσεις στο παιδί

«Πολλές φορές οι γονείς, οι συγγενείς, οι δάσκαλοι, ετικετοποιούν τα παιδιά εξ αιτίας κάποιων συμπεριφορών τους. Για παράδειγμα λένε «είσαι παλιόπαιδο» αντί να πουν «αυτό που κάνεις δεν είναι πολύ καλό» ή «είσαι τεμπέλης» αντί να πουν «θα ήταν καλό να ανασκουμπωθείς και να κάνεις τα μαθήματά σου», λέει η ψυχολόγος κ. Δήμητρα Σφήκα.

«Βέβαια, οι γονείς και οι δάσκαλοι και όσοι βάζουν ετικέτες στα παιδιά πρέπει να γνωρίζουν ότι αυτές συνήθως ακολουθούν τα παιδιά σε όλη τους τη ζωή. Και είναι σα να επιβεβαιώνουν στο μέλλον μία προφητεία που έγινε γι’αυτά. Η ετικετοποίηση μειώνει την αυτοεκτίμηση, την αυτοπεποίθηση αλλά και την δυνατότητα της δημιουργικότητας του κάθε παιδιού και την ανάδειξη των θετικών του πλευρών», συμπληρώνει η ίδια.

Ωστόσο, επισημαίνει, υπάρχει και η άλλη μορφή ετικετοποίησης, όταν π.χ. λέμε συνέχεια στο παιδί «είσαι τέλειος», «είσαι πανέμορφη», «είσαι πανέξυπνος». Σύμφωνα με την κ. Σφήκα, «αυτά πιθανόν είναι προσδοκίες των γονέων που μόνο βάρος μπορούν να φέρουν στο παιδί και άγχος για να επιβεβαιώσει τις προσδοκίες των μεγάλων και να ανταπεξέλθει σε αυτές».

Συμβουλές για τους γονείς

Πριν ο γονιός κάνει κάποια παρατήρηση με την οποία θα χαρακτηρίσει κάπως το παιδί, καλό είναι να βρει την απαιτούμενη ψυχραιμία και να συζητήσει μαζί του για την πράξη που έκανε την δεδομένη στιγμή. Γιατί είναι η πράξη πραγματικά που έχει ενοχλήσει ή που έχει βλάψει κάποιον ή κάτι και αυτή που πρέπει να αλλάξει, όχι το παιδί. Ο γονιός, λοιπόν, θα πρέπει να χαρακτηρίζει την πράξη, όχι το παιδί.

Τα παιδί, αντίθετα, πρέπει να γνωρίζει ότι οι γονείς το αγαπούν και το εκτιμούν και ότι είναι πρόθυμοι να συζητήσουν μαζί του τις μη αποδεκτές πράξεις του. Μάλιστα, είναι εύστοχο εκ μέρους τους, αν κάποια στιγμή χάσουν την ψυχραιμία τους και δώσουν μία ετικέτα στο παιδί, να του ζητήσουν συγνώμη όταν ηρεμήσουν και να του εξηγήσουν τον λόγο. Άλλωστε, οι γονείς δεν πρέπει ποτέ να ξεχνούν ότι λειτουργούν σαν πρότυπα για τα παιδιά.

Όπως καταλήγει και η κ. Σφήκα, «καλό είναι να βλέπουμε τα παιδιά μας όπως είναι. Να τα δεχτούμε με τις αρνητικές και τις θετικές τους πλευρές και να στεκόμαστε δίπλα τους, όχι να προηγούμαστε».